Minh Thái
Ở Amritsar, các nghệ nhân đã chạm khắc thủ công những tác phẩm phức tạp nhất trong trò chơi này qua nhiều thế hệ.
Trên những con phố nhộn nhịp của Amritsar, Ấn Độ , các khu chợ được lót bằng những cửa hàng đầy những tấm thảm đầy màu sắc và những món ăn ngọt ngào như trà địa phương ấm áp được phục vụ trong những chiếc cốc đất sét. Nhưng những kho báu thực sự được giữ sau những cánh cửa đóng kín. Bên ngoài những chồng gỗ cong queo, bên trong những tòa nhà gạch không ngờ tới ngoài những con phố chính, nhiều thế hệ thợ thủ công bậc thầy cẩn thận chạm khắc, chà nhám và đánh bóng những quân cờ phức tạp, mang theo một di sản lâu dài ở đất nước nơi những phiên bản cờ vua đầu tiên được chơi cách đây hơn 1.500 năm.
Đây không phải là những bộ cơ bản. Các quân cờ tạo nên những bộ cờ vua chuyên nghiệp và sưu tầm tinh xảo có giá bán lên tới 4.000 đô la Mỹ trên thị trường quốc tế. Mức giá đó hoàn toàn xứng đáng. Mỗi bộ cờ là thành quả lao động chung của tình yêu, với từng thành phần được làm thủ công bởi một người đàn ông chuyên về một loại quân cờ . (Theo truyền thống, phụ nữ không phải là thợ khắc cờ.) Có những người làm quân cờ, thợ khắc hậu và những người được thèm muốn nhất—thợ khắc hiệp sĩ.
“Những người thợ khắc quân mã chỉ là những người thợ khắc quân mã,” Rishi Sharma, Tổng giám đốc điều hành của Chess Empire , công ty sản xuất cờ vua lâu đời và lớn nhất Ấn Độ, được thành lập vào năm 1962, cho biết. “Chúng tôi không đưa cho người tạo ra quân hậu quân tốt. Nếu không, anh ta sẽ làm hỏng nó.”
Trong tất cả các quân cờ, quân mã được coi là quân khó nhất và đòi hỏi nhiều kỹ năng nhất để chạm khắc. Trong khi quân tốt và các quân cờ khác có thể được tạo hình bằng máy tiện, quân mã – trông giống đầu ngựa thường có bờm tung bay – được chạm khắc hoàn toàn bằng tay. Một người chạm khắc cờ vua sẽ không chuyển từ quân tốt sang quân mã hoặc bất kỳ quân cờ dễ hơn nào sang quân khó hơn, mà thay vào đó, anh sẽ học nghề của mình ngay từ khi bắt đầu sự nghiệp, thường là từ cha mình hoặc một người cố vấn từ một trong những công ty cờ vua uy tín. Surinder Pal, một người chạm khắc quân mã tại Chess Empire, đã học nghề từ cha mình khi mới 18 tuổi. Hiện tại, anh đã làm nghề này trong hơn 35 năm. Với kỹ năng tiên tiến và chuyên môn cao của mình, anh có thể tạo ra tới 30 quân mã đơn giản mỗi ngày hoặc dành tới ba ngày để tạo ra một quân mã hoa mỹ.
Ngày nay, quân cờ được chạm khắc từ các loài cây địa phương như cây hoàng dương hoặc cây nhập khẩu như cây hồng và cây sơn thù du. Nhưng trước đây chúng được làm từ một loại vật liệu khó nắm bắt và bất hợp pháp hơn nhiều. Amritsar ban đầu được biết đến với những người thợ chạm khắc ngà voi, những người sản xuất mọi thứ từ lược chải tóc và đồ trang sức đến đồ nội thất và tác phẩm điêu khắc. Và tất nhiên, bộ cờ vua. Sau khi việc buôn bán ngà voi quốc tế bị cấm vào những năm 1990, những người thợ thủ công đã chuyển sang chất liệu tương tự nhưng dễ tiếp cận hơn nhiều.
Với nguyên liệu thô sẵn có, nhu cầu về những bộ cờ vua tinh xảo này sẽ quyết định số lượng sản xuất. Và nhu cầu đã dao động trong những năm gần đây. Sharma cho biết đại dịch COVID-19 đã khiến nhiều người phải ở nhà, dẫn đến nhu cầu về nhiều trò chơi trong nhà tăng cao. Vào tháng 10 năm 2020, sự nhiệt tình dành cho cờ vua đã được nhân lên bởi sự ra mắt của The Queen’s Gambit , một loạt phim về một thần đồng cờ vua người Mỹ hư cấu. Sharma cho biết: ” The Queen’s Gambit đã đóng vai trò rất lớn trong việc nâng cao nhận thức về cờ vua”. “Và sau đó, chúng ta thấy một sự bùng nổ lớn”. Mặc dù người sáng tạo ra chương trình tuyên bố rằng họ không có kế hoạch cho phần thứ hai , Sharma vẫn hy vọng. “Chúng tôi hy vọng phần tiếp theo sẽ đến sớm nhất có thể”.
Ông cho biết sự phấn khích ban đầu đó đã phai nhạt dần. Với những tác động kinh tế và hạn chế thương mại từ các cuộc chiến tranh đang diễn ra trên khắp thế giới, nhu cầu về bộ cờ vua chất lượng cao đã bị ảnh hưởng, Sharma cho biết. Khi các nhà sản xuất ở Trung Quốc và các quốc gia khác lưu hành nhiều bộ cờ bằng nhựa và rẻ tiền hơn, đồ thủ công bằng gỗ trang trí đã trở thành một thứ xa xỉ hơn. Nhưng đối với một số người, cái giá đó rất xứng đáng. Sharma cho biết “Bạn sẽ không cảm nhận được sự khéo léo đó trong những bộ cờ bằng nhựa đó”.
Trong khi ông lạc quan rằng nhu cầu quốc tế sẽ quay trở lại, họ đã thấy sự gia tăng sự quan tâm trong nước Ấn Độ. Trò chơi kích thích trí não này đã trở nên phổ biến trong các trường tư thục ưu tú trên khắp Ấn Độ vào đầu những năm 2010. Nhờ thành công to lớn – bao gồm cả việc bồi dưỡng Gukesh Dommaraju, người đã trở thành nhà vô địch cờ vua thế giới trẻ nhất vào tháng 12 năm 2024 – sáng kiến này hiện đang lan rộng đến các trường do chính phủ tài trợ . Mặc dù phụ nữ có thể không khắc quân cờ, nhưng những người phụ nữ trẻ đang chơi trò chơi này – vào tháng 9 năm 2024, cả đội nam và nữ Ấn Độ đều giành huy chương vàng tại Kỳ thi Olympic cờ vua .
Mặc dù trò chơi ngày càng phổ biến, nhưng những người trẻ tuổi không hào hứng học cách làm các bộ đồ chơi. Sharma cho biết: “Thế hệ trẻ không hứng thú với nghề thủ công này”. “Họ chỉ muốn làm những công việc văn phòng trong các trung tâm thương mại hoặc văn phòng. Họ không muốn đến làm việc trong đống mùn cưa này”.
Tuy nhiên, đối với một số ít người thực sự quan tâm đến môn thể thao này, Chess Empire luôn sẵn lòng hướng dẫn.
Phải nói là công phu, đất nước tỷ dân