Vitamin D là một dưỡng chất thiết yếu, đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ cơ thể hấp thụ canxi, củng cố xương chắc khỏe, điều hòa miễn dịch, giảm viêm và thậm chí ảnh hưởng đến tâm trạng. Tuy nhiên, nhiều người thường lầm tưởng rằng “càng nhiều càng tốt” trong khi thực tế thì bổ sung quá nhiều vitamin D – đặc biệt là từ các loại thực phẩm chức năng – có thể gây ra những tác dụng phụ nghiêm trọng (ngộ độc vitamin D), thậm chí đe dọa sức khỏe.


Trong những năm gần đây, việc bổ sung vitamin D liều cao ngày càng phổ biến, và kéo theo đó là các ca ngộ độc vitamin D cũng xuất hiện nhiều hơn. Phần lớn các trường hợp này đều xuất phát từ việc sử dụng liều rất lớn (dưới dạng các loại thực phẩm chức năng) trong một thời gian dài thay vì từ thực phẩm hoặc ánh nắng mặt trời.

Vậy điều gì xảy ra khi dùng quá liều vitamin D? Dấu hiệu cảnh báo, nguyên nhân cũng như cách sử dụng vitamin D an toàn và hiệu quả ra sao? Cùng tìm hiểu nhé!

Khi vitamin D vượt quá ngưỡng an toàn​

Trong y khoa, tình trạng ngộ độc vitamin D được gọi là hypervitaminosis D. Khi lượng vitamin D dư thừa tích tụ trong cơ thể, nó khiến nồng độ canxi trong máu tăng quá mức – được gọi là tăng canxi máu.

Theo Tiến sĩ Benjamin Barlow, Giám đốc Y khoa tại American Family Care: “Vitamin D thực sự cần thiết cho sức khỏe xương và cơ bắp. Nhưng khi nồng độ canxi trong máu tăng cao quá mức, nó có thể gây tổn thương cho các mô mềm, xương, thận và động mạch.”

Điều quan trọng là: ngộ độc vitamin D rất hiếm gặp và gần như chỉ xuất hiện khi lạm dụng thực phẩm bổ sung. Ánh nắng mặt trời và thực phẩm tự nhiên gần như không thể gây độc. Cơ thể có cơ chế tự điều chỉnh lượng vitamin D tổng hợp từ ánh sáng mặt trời, còn thực phẩm – kể cả những loại giàu vitamin D như cá hồi – cũng không chứa đủ để gây hại nếu ăn ở mức bình thường.


Ngộ độc vitamin D rất hiếm gặp và gần như chỉ xuất hiện khi lạm dụng thực phẩm bổ sung (Ảnh: Internet)

Bổ sung vitamin D bao nhiêu là an toàn?​

Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH) khuyến nghị mức vitamin D an toàn đối với người trưởng thành là 4.000 IU (100 microgam) mỗi ngày.

Một số nghiên cứu chỉ ra rằng ngộ độc có thể xảy ra khi dùng trên 10.000 IU/ngày trong thời gian dài, mặc dù ngưỡng chính xác có thể thay đổi tùy từng người. Điều này cho thấy liều “quá cao” kéo dài mới gây nguy hiểm, nhưng vẫn cần cảnh giác khi sử dụng thực phẩm bổ sung liều lớn mà không có hướng dẫn y tế.


Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH) khuyến nghị mức vitamin D an toàn đối với người trưởng thành là 4.000 IU (100 microgam) mỗi ngày (Ảnh: Internet)

Triệu chứng và dấu hiệu cảnh báo ngộ độc vitamin D​

Ngộ độc vitamin D thường phát triển từ từ, triệu chứng có thể xuất hiện sau vài tháng bổ sung quá liều. Hầu hết các dấu hiệu đều bắt nguồn từ tình trạng tăng canxi máu.

Những triệu chứng ban đầu thường giống các vấn đề tiêu hóa:

• Buồn nôn, nôn mửa
• Chán ăn
• Táo bón

Nếu tình trạng kéo dài, cơ thể có thể xuất hiện thêm:

• Khát nước nhiều, đi tiểu liên tục
• Mệt mỏi, yếu cơ
• Đau nhức xương
• Lú lẫn hoặc mất phương hướng

Ngộ độc vitamin D nghiêm trọng có thể dẫn đến:

• Sỏi thận hoặc tổn thương thận
• Nhịp tim bất thường (loạn nhịp)
• Lắng đọng canxi trong mô mềm (mạch máu, phổi, tim)
• Mất nước nặng
• Trong trường hợp cực hiếm, có thể gây tử vong

Điều đáng lưu ý là các triệu chứng trên dễ bị nhầm lẫn với bệnh khác. Vì vậy, nếu bạn đang dùng vitamin D liều cao và thấy những dấu hiệu này, hãy đi khám ngay để được xét nghiệm và chẩn đoán chính xác.


Ngộ độc vitamin D có thể gây nhiều hậu quả nghiêm trọng (Ảnh: Internet)

Nguyên nhân khiến vitamin D tích tụ gây độc​

Có ba nguồn chính cung cấp vitamin D cho cơ thể:

Ánh sáng mặt trời​

Khi da tiếp xúc với tia UVB, cơ thể sẽ tổng hợp tiền vitamin D rồi chuyển hóa thành dạng hoạt động. Cơ thể có cơ chế tự điều chỉnh nên ánh nắng mặt trời không thể khiến bạn bị dư thừa vitamin D.

Thực phẩm​

Một số loại cá béo (cá hồi, cá thu), gan động vật, trứng hoặc sữa tăng cường có chứa vitamin D. Tuy nhiên, lượng này rất nhỏ và khó có thể gây ra tình trạng ngộ độc.

Thực phẩm bổ sung​

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến ngộ độc. Dùng liều quá cao trong thời gian dài sẽ khiến vitamin D tích tụ trong gan và mỡ, làm tăng nồng độ canxi trong máu.

Chuyên gia giải thích răng vitamin D dư thừa được lưu trữ trong mỡ và gan trước khi gan xử lý. Quá trình phân hủy vitamin D thành dạng không hoạt động diễn ra chậm, nên nếu bổ sung quá nhiều – chẳng hạn 10.000 đến 40.000 IU/ngày trong vài tháng – có thể gây độc.

Nói cách khác, dù ngộ độc vitamin D không dễ xảy ra, nhưng vẫn có nguy cơ nếu lạm dụng thực phẩm chức năng mà không kiểm soát.


Thực phẩm bổ sung là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến ngộ độc (Ảnh: Internet)

Làm sao để bổ sung vitamin D một cách an toàn?​

Tin vui là tình trạng ngộ độc vitamin D có thể phòng ngừa được. Chỉ cần bạn bổ sung đúng cách, cơ thể sẽ nhận được lợi ích mà không lo rủi ro.

Một số nguyên tắc an toàn gồm:

Kiểm tra nồng độ vitamin D trong máu​

Cách duy nhất để biết bạn có thiếu hay dư vitamin D là làm xét nghiệm máu. Mức vitamin D tối ưu thường dao động từ 40–70 ng/mL. Nếu đang dùng liều cao, nên xét nghiệm định kỳ để theo dõi.

Tuân thủ giới hạn an toàn​

Trừ khi có chỉ định đặc biệt từ bác sĩ, hầu hết người trưởng thành khỏe mạnh chỉ nên bổ sung tối đa 4.000 IU/ngày. Người bị thiếu vitamin D nặng có thể cần liều cao hơn, nhưng phải được giám sát y tế.

Đọc kỹ nhãn sản phẩm​

Nhiều người dùng đồng thời nhiều loại vitamin hoặc thực phẩm bổ sung mà không để ý lượng vitamin D trong mỗi loại. Hãy kiểm tra tổng liều bạn đang sử dụng để tránh vượt quá giới hạn.

Tham khảo ý kiến bác sĩ​

Trước khi bắt đầu hoặc điều chỉnh liều vitamin D, nên tham khảo chuyên gia y tế. Mỗi người có nhu cầu khác nhau, tùy vào độ tuổi, tình trạng sức khỏe, chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt.


Tình trạng ngộ độc vitamin D có thể phòng ngừa được bằng cách bổ sung đúng cách (Ảnh: Internet)

Kết luận​

Vitamin D là một dưỡng chất thiết yếu, góp phần quan trọng vào sức khỏe xương, miễn dịch và toàn cơ thể. Tuy nhiên, việc lạm dụng vitamin D – đặc biệt là từ thực phẩm bổ sung liều cao – có thể gây ngộ độc, dẫn đến nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng như sỏi thận, tổn thương thận, rối loạn nhịp tim và thậm chí tử vong trong trường hợp hiếm gặp.

Điều quan trọng là: bổ sung đủ – không thừa, không thiếu. Hãy kiểm tra nồng độ vitamin D của bạn, tuân thủ liều lượng an toàn và luôn tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi sử dụng liều cao.

Bằng cách này, bạn sẽ tận dụng được lợi ích tuyệt vời của vitamin D mà vẫn bảo vệ an toàn cho sức khỏe lâu dài của mình.

Nguồn dịch/Tham khảo: Serious Side Effects of Taking Too Much Vitamin D (Jillian Kubala, RD) – Health

Bạn có thể quan tâm:

• Thay đổi lối sống để kiểm soát căng thẳng dễ dàng hơn
• 7 loại thực phẩm bạn nên hạn chế tiêu thụ để bảo vệ sức khỏe xương
• 6 dấu hiệu thiếu folate phổ biến mà bạn nên lưu ý