Caffeine là một chất kích thích tự nhiên được tìm thấy trong cà phê, trà, ca cao, nước tăng lực và nhiều loại thực phẩm khác. Đa số mọi người có thể dung nạp tốt caffeine, thậm chí còn tận hưởng sự tỉnh táo, tăng cường năng lượng mà nó mang lại. Tuy nhiên, không phải ai cũng “hòa hợp” với caffeine. Một số người chỉ cần uống một lượng rất nhỏ cũng đã xuất hiện các triệu chứng khó chịu. Nguyên nhân có thể đến từ nhạy cảm với caffeine hoặc dị ứng caffeine – hai tình trạng thường bị nhầm lẫn với nhau.

Nhạy cảm với caffeine và dị ứng caffeine: Khác nhau thế nào?​

Nhạy cảm với caffeine​

Khi bạn uống cà phê, caffeine hoạt động bằng cách chặn adenosine – một chất hóa học trong não khiến bạn buồn ngủ – đồng thời tăng adrenaline, hormone giúp bạn tỉnh táo và nhiều năng lượng hơn.

Ở những người nhạy cảm với caffeine, cơ thể xử lý chất này chậm hơn, khiến tác dụng của nó trở nên mạnh và kéo dài hơn bình thường. Chỉ cần một lượng nhỏ, họ có thể gặp:

• Đau đầu, choáng váng.
• Run rẩy, bồn chồn, tim đập nhanh.
• Khó ngủ, lo âu.
• Cáu gắt, khó chịu.
• Tiêu chảy hoặc đau bụng.

Tuy gây khó chịu nhưng nhạy cảm với caffeine không liên quan đến hệ miễn dịch. Đây chỉ là vấn đề về tốc độ chuyển hóa chất trong cơ thể.

Dị ứng caffeine​

Khác với nhạy cảm, dị ứng caffeine lại xuất phát từ phản ứng bất thường của hệ miễn dịch. Khi bạn nạp caffeine, cơ thể nhầm tưởng đây là một “chất độc” và sản sinh kháng thể IgE để chống lại, đồng thời giải phóng các hóa chất như histamine. Chính histamine là nguyên nhân gây ra các triệu chứng dị ứng, từ nhẹ đến nặng, thậm chí đe dọa tính mạng.


Khác với nhạy cảm, dị ứng caffeine lại xuất phát từ phản ứng bất thường của hệ miễn dịch (Ảnh: Internet)

Triệu chứng dị ứng caffeine​

Các phản ứng có thể xảy ra trong vòng vài phút đến 2 giờ sau khi tiêu thụ caffeine. Tùy cơ địa, mức độ có thể từ nhẹ đến nguy hiểm.

Triệu chứng nhẹ đến trung bình​

• Ngứa da, nổi mề đay.
• Cảm giác ngứa ran trong miệng.
• Sưng môi, lưỡi hoặc cổ họng.
• Ho, thở khò khè.
• Buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy.
• Chóng mặt, choáng váng.

Triệu chứng nặng – Phản vệ (sốc phản vệ)​

Trong những trường hợp hiếm gặp, dị ứng caffeine có thể dẫn đến phản vệ, tình trạng cấp cứu y tế đe dọa tính mạng. Các dấu hiệu gồm:

• Nổi mề đay toàn thân.
• Sưng nghiêm trọng ở mặt, môi, lưỡi.
• Khó thở, tức ngực.
• Nhịp tim nhanh, lo lắng cực độ.
• Nôn mửa dữ dội hoặc tiêu chảy liên tục.
• Ngất xỉu hoặc mất ý thức.

Trong trường hợp này, cần được tiêm epinephrine (adrenaline) ngay lập tức và gọi cấp cứu khẩn cấp.


Các triệu chứng dị ứng caffeine có thể từ nhẹ đến nguy hiểm tùy theo cơ địa (Ảnh: Internet)

Vì sao một số người bị dị ứng caffeine?​

Các chuyên gia chưa tìm ra lý do chính xác nhưng cơ chế cơ bản là: hệ miễn dịch nhầm caffeine thành mối nguy hại → sinh kháng thể IgE → kích hoạt giải phóng histamine → xuất hiện triệu chứng dị ứng.

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ:

• Di truyền: Dị ứng thực phẩm có xu hướng mang tính gia đình.
• Tốc độ chuyển hóa caffeine: Người có gen chuyển hóa chậm dễ gặp phản ứng mạnh.
• Tiền sử dị ứng: Người bị hen suyễn, eczema (chàm), viêm mũi dị ứng,…có khả năng bị dị ứng caffeine cao hơn.

Chẩn đoán dị ứng caffeine​

Do tình trạng này rất hiếm gặp, việc chẩn đoán thường khó khăn. Nhiều triệu chứng giống với nhạy cảm caffeine, vì vậy bác sĩ – đặc biệt là bác sĩ chuyên khoa dị ứng – sẽ tiến hành các bước kiểm tra:

• Khai thác bệnh sử: Thời điểm xuất hiện triệu chứng, loại đồ ăn/đồ uống đã dùng, mức độ nặng nhẹ.
• Xét nghiệm chích da: Nhỏ dung dịch chứa caffeine lên da rồi chích nhẹ. Nếu vùng da nổi đỏ, ngứa trong 15–30 phút → có thể là dị ứng.
• Xét nghiệm máu IgE: Tìm kháng thể IgE đặc hiệu với caffeine trong máu.
• Thử thách bằng đường uống (oral challenge): Uống lượng caffeine tăng dần dưới sự giám sát chặt chẽ. Đây là phương pháp chính xác nhất nhưng cũng rủi ro cao, chỉ thực hiện trong môi trường y tế.

Chẩn đoán dị ứng caffeine thường khó khăn (Ảnh: Internet)

Điều trị dị ứng caffeine​

Người bị dị ứng caffeine cần tránh tất cả nguồn caffeine để ngăn ngừa hoàn toàn phản ứng dị ứng, kể cả những nguồn ẩn. Do đó, hãy đọc kỹ nhãn thành phần trước khi mua hoặc sử dụng bất kỳ sản phẩm nào. Tuy nhiên, nếu vô tình tiếp xúc, bác sĩ có thể chỉ định:

• Thuốc kháng histamine: Giảm ngứa, nổi mề đay, sưng tấy mức độ nhẹ đến trung bình.
• Steroid: Giảm viêm trong các phản ứng nặng hơn. Có thể dùng đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch.
• Epinephrine (adrenaline): Dành cho sốc phản vệ, tác dụng mở đường thở, nâng huyết áp, giảm sưng cổ họng. Người từng bị dị ứng nặng thường được kê sẵn bút tiêm EpiPen để dùng trong trường hợp khẩn cấp.

Nếu bạn hoặc người thân có triệu chứng khó thở, ngất xỉu, sưng cổ họng, hãy tiêm epinephrine ngay và gọi cấp cứu.


Người bị dị ứng caffeine cần tránh tất cả nguồn caffeine để ngăn ngừa hoàn toàn phản ứng dị ứng (Ảnh: Internet)

Sống chung với dị ứng caffeine​

Dị ứng caffeine buộc bạn phải thận trọng hơn trong ăn uống và sinh hoạt. Một số lời khuyên giúp bạn kiểm soát tốt hơn:

• Luôn đọc nhãn: Không chỉ với đồ uống, mà cả thuốc, kẹo, thực phẩm bổ sung.
• Mang theo thuốc: Nếu từng bị phản ứng nặng, hãy luôn có sẵn EpiPen.
• Thông báo cho người thân/bạn bè: Họ cần biết để hỗ trợ bạn khi có tình huống khẩn cấp.
• Chọn lựa thay thế: Thay cà phê bằng trà thảo mộc không caffeine, đồ uống ngũ cốc rang, hoặc các loại thức uống bổ sung năng lượng tự nhiên (không chứa chất kích thích).
• Theo dõi sức khỏe định kỳ: Bác sĩ chuyên khoa dị ứng có thể giúp bạn xây dựng kế hoạch ăn uống và điều trị phù hợp.

Mặc dù hạn chế hơn so với những người bình thường nhưng với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và hiểu biết đầy đủ, bạn hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh và năng động mà không bị caffeine “đe dọa”.

Dị ứng caffeine là tình trạng hiếm gặp nhưng có thể gây hậu quả nghiêm trọng, khác biệt hoàn toàn với sự nhạy cảm thông thường. Nhận biết triệu chứng, chẩn đoán chính xác và tránh tiếp xúc là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe. Nếu bạn nghi ngờ mình bị dị ứng caffeine, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa dị ứng để được kiểm tra và tư vấn.

Một lối sống không caffeine có thể đòi hỏi điều chỉnh, nhưng khi bạn biết cách lựa chọn đúng, việc sống khỏe mạnh và an toàn là hoàn toàn khả thi.

Bạn có thể quan tâm:

• Nên ăn gì để hạn chế bị dị ứng theo mùa? 7 thực phẩm giúp tăng cường miễn dịch, hỗ trợ bảo vệ cơ thể vào mùa dị ứng
• Lợi ích sức khỏe của Triphala và cách sử dụng hiệu quả
• 12 thực phẩm hỗ trợ duy trì sức khỏe xương trước quá trình lão hóa ngoài sữa