Các nhà khoa học Boston đã ghi lại được quá trình “làm sạch” não bộ của con người khi ngủ. Và câu nói “thức khuya nhiều sẽ khiến bạn ngu ngốc” đã được khoa học chứng minh.
Khoảng một phần ba cuộc đời con người dành cho việc ngủ. Giấc ngủ liên quan mật thiết đến sự sống còn và phát triển của cá thể, quá trình tiến hóa sinh học và sinh sản của loài.
Giấc ngủ ngon cũng là một trong những tiêu chuẩn sức khỏe được cộng đồng quốc tế công nhận và đóng vai trò quan trọng đối với cơ thể con người. Giấc ngủ lành mạnh có thể giải tỏa mệt mỏi tích tụ sau một ngày làm việc và học tập, phục hồi thể lực và năng lượng; tăng cường chức năng miễn dịch của cơ thể; thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển; củng cố khả năng học tập và ghi nhớ hàng ngày. Ngoài ra, các chất chuyển hóa mà não tích tụ trong quá trình làm việc khi thức vào ban ngày cũng được loại bỏ hiệu quả trong khi ngủ.
Thời gian ngủ đầy đủ là một trong những yếu tố quan trọng cho sức khỏe giấc ngủ. Thời gian cụ thể khác nhau tùy theo từng người. Nhìn chung, bạn càng trẻ thì càng cần ngủ nhiều hơn. Hầu hết người trưởng thành khỏe mạnh cần ngủ từ 7 đến 8 tiếng mỗi ngày.
Trong khi ngủ, bạn thực sự được “làm sạch” não. Các nhà khoa học tại Đại học Boston đã ghi lại được quá trình chưa từng có này: màu đỏ là máu, màu xanh là dịch não tủy. Điều đáng chú ý là, trước đây chưa từng được phát hiện, máu định kỳ chảy ra khỏi não với số lượng lớn. Mỗi khi máu chảy ra với số lượng lớn, dịch não tủy lại tận dụng cơ hội này để phát động một đợt tấn công. Một khi đã vào đúng vị trí, dịch não tủy sẽ loại bỏ các độc tố, chẳng hạn như protein beta-amyloid gây ra bệnh Alzheimer.
Trong khi ngủ, bạn thực sự được “làm sạch” não (Ảnh: Internet)
Quá trình làm sạch này chỉ có thể đạt được sau khi ngủ, cho phép mọi người thức dậy với một bộ não sảng khoái. Khi thức dậy, dịch não tủy không có đủ cơ hội để xâm nhập. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cũng đã phát hiện ra mối quan hệ giữa hoạt động điện não và quá trình làm sạch, nghĩa là sóng não điều khiển sự di chuyển của dịch não tủy.
Quá trình làm sạch này chỉ có thể đạt được sau khi ngủ (Ảnh: Internet)
Nghiên cứu này vừa được công bố trên tạp chí Science. Các tác giả hào hứng tuyên bố: “Chúng tôi đã tiến thêm một bước nữa trong việc khám phá mối liên hệ giữa bệnh Alzheimer và giấc ngủ.” Nhà khoa học thần kinh Maiken Nedergaard của Đại học Rochester thốt lên: “Thật bất ngờ khi có người thực sự chứng minh được rằng hoạt động điện trong não thực sự có thể khiến chất lỏng chảy.” Vì vậy, hãy ngủ nhiều hơn và đừng thức khuya. Nếu cứ tiếp tục tự tẩy não, bạn có thể sẽ trở nên ngu ngốc!
Khi bạn chìm vào giấc ngủ, não bộ trải qua nhiều giai đoạn riêng biệt: ngủ khởi đầu, ngủ nông, ngủ sâu, và cuối cùng là giấc ngủ chuyển động mắt nhanh (REM), một trạng thái dễ xuất hiện giấc mơ. Các nhà khoa học gọi chung bốn giai đoạn đầu tiên này là “giấc ngủ không REM”. Nghiên cứu mới này tập trung vào giấc ngủ không REM, một giai đoạn rất quan trọng cho việc duy trì trí nhớ.
Trên thực tế, một nghiên cứu năm 2013 đã chứng minh rằng các độc tố như protein beta-amyloid được loại bỏ khỏi não chuột trong khi ngủ. Chất làm sạch não được gọi là dịch não tủy.
Các độc tố như protein beta-amyloid được loại bỏ khỏi não trong khi ngủ (Ảnh: Internet)
Câu hỏi đặt ra là, nó được xóa như thế nào? Tại sao nó chỉ có thể được xóa khi ngủ?
Các nhà khoa học đã tiến hành một thí nghiệm, trong đó 13 người đội mũ điện não đồ (EEG) khi ngủ trong máy MRI. Điện não đồ (EEG) cho biết trạng thái ngủ của người đó, trong khi MRI đo nồng độ oxy trong máu, cho biết lượng dịch não tủy chảy vào và ra.
Sau đó, họ phát hiện ra một hiện tượng đáng chú ý: nồng độ oxy trong máu não biểu hiện những biến động tuần hoàn đáng kể. Điều này có nghĩa là máu chảy ra khỏi não trên quy mô lớn và theo chu kỳ. Lúc này, dịch não tủy sẽ tận dụng cơ hội này để tràn vào não, lấp đầy khoảng trống còn lại ở đó. Sau khi thức dậy, chu kỳ lớn đã biến mất và dịch não tủy không thể tràn vào não với số lượng lớn để hoàn thành quá trình làm sạch hiệu quả nữa.
Thức khuya, ngủ ít khiến não chúng ta tích tụ nhiều “rác” hơn (Ảnh: Internet)
Laura Lewis, tác giả của bài báo, tin rằng điều này là do trong khi ngủ, các tế bào thần kinh trong não bắt đầu đồng bộ hóa hoạt động của chúng, bật và tắt đồng bộ. Giả thuyết này xuất phát từ dữ liệu điện não đồ (EEG) cho thấy tuần hoàn máu và dịch não tủy chỉ xảy ra sau khi nhịp điệu thần kinh xuất hiện
Khi một số lượng lớn các tế bào thần kinh ngừng hoạt động cùng nhau, không cần nhiều máu để cung cấp oxy, điều này giúp dịch não tủy có cơ hội tràn vào.
Khám phá này rất quan trọng vì nó cho chúng ta biết rằng giấc ngủ là một chức năng rất cụ thể: Khi chúng ta thức, các tế bào thần kinh không hoạt động cùng lúc. Do đó, không có cách nào để giữ lượng máu trong não ở mức đủ thấp khi chúng ta thức. Chỉ sau khi chúng ta ngủ, khi lượng máu trong não ít hơn, dịch não tủy mới có thể lưu thông tự do và làm sạch các sản phẩm phụ của quá trình trao đổi chất như beta-amyloid.
Khi nhịp sống ngày càng nhanh, việc “thức khuya” đã trở thành một hiện tượng hành vi thường được nghe hoặc thực hiện trong cuộc sống hiện đại. Kết quả là ngày càng nhiều người mất đi thời gian ngủ cần thiết cho sức khỏe.
Có nhiều lý do khiến bạn thức khuya, một là thức khuya thụ động, hai là thức khuya tự nguyện. Lý do thứ nhất là do công việc, học tập hoặc bị mất ngủ nên phải thức khuya một cách thụ động. Lý do thứ hai là lối sống mà mọi người, đặc biệt là giới trẻ, đang chủ động lựa chọn. Sau một ngày dài học tập và làm việc bận rộn, ban đêm đã trở thành khoảng thời gian riêng tư hiếm hoi cho bản thân. “Chán ngủ” đã trở thành một lý do phổ biến cho hầu hết những người chủ động thức khuya. Họ sẽ tận dụng khoảng thời gian hiếm hoi này để xem phim truyền hình, chơi game và xem phim.
Thức khuya nhiều có tác hại gì? (Ảnh: Internet)
Tuy nhiên, khi giấc ngủ lành mạnh bị đánh cắp, hậu quả tiêu cực sẽ kéo theo. Trong số đó, tổn thương các chức năng nhận thức như trí nhớ là một trong những tác động quan trọng.
Khung thời gian từ 21h – 23h mỗi đêm là lúc mà hệ miễn dịch bài độc trong cơ thể. Lúc này, bạn cần giữ cơ thể ở trạng thái thư giãn, bạn có thể xem phim hoặc nghe nhạc để thoải mái. Sau đó, lúc 1h -5h sáng, cơ thể của bạn tiến hành tiết ra các chất tái sinh.
Các thí nghiệm đã nhiều lần khẳng định rằng việc củng cố trí nhớ phụ thuộc vào giấc ngủ sau khi học. Nếu bạn đi ngủ ngay sau khi học tập chăm chỉ trong một khoảng thời gian, điều này sẽ củng cố nội dung và trí nhớ bạn đã học. Trong số đó, các giai đoạn ngủ khác nhau đóng vai trò khác nhau trong việc củng cố trí nhớ. Giấc ngủ sóng chậm quan trọng hơn đối với trí nhớ rõ ràng (phụ thuộc vào hồi hải mã), trong khi giấc ngủ chuyển động mắt nhanh (giấc ngủ REM) quan trọng hơn đối với trí nhớ tiềm ẩn (không phụ thuộc vào hồi hải mã).
Trong những năm gần đây, kết quả sử dụng các kỹ thuật như điện sinh lý và hình ảnh chức năng não để nghiên cứu quá trình củng cố giấc ngủ và trí nhớ đã chỉ ra rằng các tế bào thần kinh vùng đồi hải mã trong khi ngủ có thể tái tạo hoạt động của vùng đồi hải mã trong khi thức. Bản chất của loại củng cố trí nhớ này là khởi động lại quá trình xử lý thông tin mới trong mạch thần kinh mã hóa thông tin đó, được gọi là tái kích hoạt hoặc phát lại. Nếu quá trình tái kích hoạt được tăng cường, hiệu quả cải thiện trí nhớ sẽ đáng kể hơn. Ngược lại, việc ngăn chặn quá trình tái kích hoạt của các tế bào thần kinh vùng đồi hải mã trong khi ngủ sẽ gây tổn hại đến trí nhớ.
Thức khuya khiến con người mất cả giấc ngủ sóng chậm và giấc ngủ REM. Do đó, nó ảnh hưởng lớn đến quá trình củng cố ký ức rõ ràng và tiềm ẩn.
Thức khuya nhiều có tác hại gì? (Ảnh: Internet)
Trong khi ngủ, não có thể loại bỏ hiệu quả các sản phẩm chuyển hóa tích tụ trong ngày, nhờ đó phục hồi sức sống cho não. Khi thức dậy vào ban ngày, các chất thải do quá trình chuyển hóa tế bào tạo ra sẽ tích tụ trong dịch gian bào. Trong khi ngủ, dịch não tủy chảy vào mô não dọc theo các khoang động mạch, liên tục trao đổi với dịch kẽ trong não, và mang các sản phẩm chuyển hóa từ dịch gian bào vào não, đến khoang quanh tĩnh mạch, sau đó được dẫn lưu ra khỏi não.
Trạng thái của các khoảng gian bào trong khi thức và ngủ rất khác nhau, điều này được phản ánh ở hai khía cạnh:
Do hai yếu tố trên, β-amyloid do quá trình chuyển hóa của não tạo ra có thể được làm sạch hiệu quả khỏi não trong khi ngủ. Thức khuya trong thời gian dài có thể ảnh hưởng đến việc thanh thải beta-amyloid hiệu quả và sự tích tụ của chất này trong não có liên quan đến sự khởi phát của chứng mất trí nhớ. Nghiên cứu phát hiện ra rằng khi thời gian ngủ ít hơn 7 giờ/ngày, cứ mỗi giờ ngủ thêm có liên quan đến nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ thấp hơn 1%.
Vì vậy, nếu bạn thường xuyên thức khuya, não bộ của bạn sẽ không được thanh lọc và bạn sẽ dần trở nên ngu ngốc.
Một số thông tin khác:
Khoảng một phần ba cuộc đời con người dành cho việc ngủ. Giấc ngủ liên quan mật thiết đến sự sống còn và phát triển của cá thể, quá trình tiến hóa sinh học và sinh sản của loài.
Giấc ngủ ngon cũng là một trong những tiêu chuẩn sức khỏe được cộng đồng quốc tế công nhận và đóng vai trò quan trọng đối với cơ thể con người. Giấc ngủ lành mạnh có thể giải tỏa mệt mỏi tích tụ sau một ngày làm việc và học tập, phục hồi thể lực và năng lượng; tăng cường chức năng miễn dịch của cơ thể; thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển; củng cố khả năng học tập và ghi nhớ hàng ngày. Ngoài ra, các chất chuyển hóa mà não tích tụ trong quá trình làm việc khi thức vào ban ngày cũng được loại bỏ hiệu quả trong khi ngủ.
Thời gian ngủ đầy đủ là một trong những yếu tố quan trọng cho sức khỏe giấc ngủ. Thời gian cụ thể khác nhau tùy theo từng người. Nhìn chung, bạn càng trẻ thì càng cần ngủ nhiều hơn. Hầu hết người trưởng thành khỏe mạnh cần ngủ từ 7 đến 8 tiếng mỗi ngày.
Não bạn được “dọn dẹp” khi ngủ
Trong khi ngủ, bạn thực sự được “làm sạch” não. Các nhà khoa học tại Đại học Boston đã ghi lại được quá trình chưa từng có này: màu đỏ là máu, màu xanh là dịch não tủy. Điều đáng chú ý là, trước đây chưa từng được phát hiện, máu định kỳ chảy ra khỏi não với số lượng lớn. Mỗi khi máu chảy ra với số lượng lớn, dịch não tủy lại tận dụng cơ hội này để phát động một đợt tấn công. Một khi đã vào đúng vị trí, dịch não tủy sẽ loại bỏ các độc tố, chẳng hạn như protein beta-amyloid gây ra bệnh Alzheimer.
Trong khi ngủ, bạn thực sự được “làm sạch” não (Ảnh: Internet)
Quá trình làm sạch này chỉ có thể đạt được sau khi ngủ, cho phép mọi người thức dậy với một bộ não sảng khoái. Khi thức dậy, dịch não tủy không có đủ cơ hội để xâm nhập. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cũng đã phát hiện ra mối quan hệ giữa hoạt động điện não và quá trình làm sạch, nghĩa là sóng não điều khiển sự di chuyển của dịch não tủy.
Quá trình làm sạch này chỉ có thể đạt được sau khi ngủ (Ảnh: Internet)
Nghiên cứu này vừa được công bố trên tạp chí Science. Các tác giả hào hứng tuyên bố: “Chúng tôi đã tiến thêm một bước nữa trong việc khám phá mối liên hệ giữa bệnh Alzheimer và giấc ngủ.” Nhà khoa học thần kinh Maiken Nedergaard của Đại học Rochester thốt lên: “Thật bất ngờ khi có người thực sự chứng minh được rằng hoạt động điện trong não thực sự có thể khiến chất lỏng chảy.” Vì vậy, hãy ngủ nhiều hơn và đừng thức khuya. Nếu cứ tiếp tục tự tẩy não, bạn có thể sẽ trở nên ngu ngốc!
Tại sao việc “làm sạch não” chỉ có thể thực hiện khi ngủ?
Khi bạn chìm vào giấc ngủ, não bộ trải qua nhiều giai đoạn riêng biệt: ngủ khởi đầu, ngủ nông, ngủ sâu, và cuối cùng là giấc ngủ chuyển động mắt nhanh (REM), một trạng thái dễ xuất hiện giấc mơ. Các nhà khoa học gọi chung bốn giai đoạn đầu tiên này là “giấc ngủ không REM”. Nghiên cứu mới này tập trung vào giấc ngủ không REM, một giai đoạn rất quan trọng cho việc duy trì trí nhớ.
Trên thực tế, một nghiên cứu năm 2013 đã chứng minh rằng các độc tố như protein beta-amyloid được loại bỏ khỏi não chuột trong khi ngủ. Chất làm sạch não được gọi là dịch não tủy.
Các độc tố như protein beta-amyloid được loại bỏ khỏi não trong khi ngủ (Ảnh: Internet)
Câu hỏi đặt ra là, nó được xóa như thế nào? Tại sao nó chỉ có thể được xóa khi ngủ?
Các nhà khoa học đã tiến hành một thí nghiệm, trong đó 13 người đội mũ điện não đồ (EEG) khi ngủ trong máy MRI. Điện não đồ (EEG) cho biết trạng thái ngủ của người đó, trong khi MRI đo nồng độ oxy trong máu, cho biết lượng dịch não tủy chảy vào và ra.
Sau đó, họ phát hiện ra một hiện tượng đáng chú ý: nồng độ oxy trong máu não biểu hiện những biến động tuần hoàn đáng kể. Điều này có nghĩa là máu chảy ra khỏi não trên quy mô lớn và theo chu kỳ. Lúc này, dịch não tủy sẽ tận dụng cơ hội này để tràn vào não, lấp đầy khoảng trống còn lại ở đó. Sau khi thức dậy, chu kỳ lớn đã biến mất và dịch não tủy không thể tràn vào não với số lượng lớn để hoàn thành quá trình làm sạch hiệu quả nữa.
Thức khuya, ngủ ít khiến não chúng ta tích tụ nhiều “rác” hơn (Ảnh: Internet)
Laura Lewis, tác giả của bài báo, tin rằng điều này là do trong khi ngủ, các tế bào thần kinh trong não bắt đầu đồng bộ hóa hoạt động của chúng, bật và tắt đồng bộ. Giả thuyết này xuất phát từ dữ liệu điện não đồ (EEG) cho thấy tuần hoàn máu và dịch não tủy chỉ xảy ra sau khi nhịp điệu thần kinh xuất hiện
Khi một số lượng lớn các tế bào thần kinh ngừng hoạt động cùng nhau, không cần nhiều máu để cung cấp oxy, điều này giúp dịch não tủy có cơ hội tràn vào.
Khám phá này rất quan trọng vì nó cho chúng ta biết rằng giấc ngủ là một chức năng rất cụ thể: Khi chúng ta thức, các tế bào thần kinh không hoạt động cùng lúc. Do đó, không có cách nào để giữ lượng máu trong não ở mức đủ thấp khi chúng ta thức. Chỉ sau khi chúng ta ngủ, khi lượng máu trong não ít hơn, dịch não tủy mới có thể lưu thông tự do và làm sạch các sản phẩm phụ của quá trình trao đổi chất như beta-amyloid.
Thức khuya nhiều có tác hại gì?
Khi nhịp sống ngày càng nhanh, việc “thức khuya” đã trở thành một hiện tượng hành vi thường được nghe hoặc thực hiện trong cuộc sống hiện đại. Kết quả là ngày càng nhiều người mất đi thời gian ngủ cần thiết cho sức khỏe.
Có nhiều lý do khiến bạn thức khuya, một là thức khuya thụ động, hai là thức khuya tự nguyện. Lý do thứ nhất là do công việc, học tập hoặc bị mất ngủ nên phải thức khuya một cách thụ động. Lý do thứ hai là lối sống mà mọi người, đặc biệt là giới trẻ, đang chủ động lựa chọn. Sau một ngày dài học tập và làm việc bận rộn, ban đêm đã trở thành khoảng thời gian riêng tư hiếm hoi cho bản thân. “Chán ngủ” đã trở thành một lý do phổ biến cho hầu hết những người chủ động thức khuya. Họ sẽ tận dụng khoảng thời gian hiếm hoi này để xem phim truyền hình, chơi game và xem phim.
Thức khuya nhiều có tác hại gì? (Ảnh: Internet)
Tuy nhiên, khi giấc ngủ lành mạnh bị đánh cắp, hậu quả tiêu cực sẽ kéo theo. Trong số đó, tổn thương các chức năng nhận thức như trí nhớ là một trong những tác động quan trọng.
Thức khuya nhiều làm suy giảm hệ miễn dịch
Khung thời gian từ 21h – 23h mỗi đêm là lúc mà hệ miễn dịch bài độc trong cơ thể. Lúc này, bạn cần giữ cơ thể ở trạng thái thư giãn, bạn có thể xem phim hoặc nghe nhạc để thoải mái. Sau đó, lúc 1h -5h sáng, cơ thể của bạn tiến hành tiết ra các chất tái sinh.
Thức khuya ảnh hưởng đến trí nhớ
Các thí nghiệm đã nhiều lần khẳng định rằng việc củng cố trí nhớ phụ thuộc vào giấc ngủ sau khi học. Nếu bạn đi ngủ ngay sau khi học tập chăm chỉ trong một khoảng thời gian, điều này sẽ củng cố nội dung và trí nhớ bạn đã học. Trong số đó, các giai đoạn ngủ khác nhau đóng vai trò khác nhau trong việc củng cố trí nhớ. Giấc ngủ sóng chậm quan trọng hơn đối với trí nhớ rõ ràng (phụ thuộc vào hồi hải mã), trong khi giấc ngủ chuyển động mắt nhanh (giấc ngủ REM) quan trọng hơn đối với trí nhớ tiềm ẩn (không phụ thuộc vào hồi hải mã).
Trong những năm gần đây, kết quả sử dụng các kỹ thuật như điện sinh lý và hình ảnh chức năng não để nghiên cứu quá trình củng cố giấc ngủ và trí nhớ đã chỉ ra rằng các tế bào thần kinh vùng đồi hải mã trong khi ngủ có thể tái tạo hoạt động của vùng đồi hải mã trong khi thức. Bản chất của loại củng cố trí nhớ này là khởi động lại quá trình xử lý thông tin mới trong mạch thần kinh mã hóa thông tin đó, được gọi là tái kích hoạt hoặc phát lại. Nếu quá trình tái kích hoạt được tăng cường, hiệu quả cải thiện trí nhớ sẽ đáng kể hơn. Ngược lại, việc ngăn chặn quá trình tái kích hoạt của các tế bào thần kinh vùng đồi hải mã trong khi ngủ sẽ gây tổn hại đến trí nhớ.
Thức khuya khiến con người mất cả giấc ngủ sóng chậm và giấc ngủ REM. Do đó, nó ảnh hưởng lớn đến quá trình củng cố ký ức rõ ràng và tiềm ẩn.
Thức khuya nhiều làm tăng nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ
Thức khuya nhiều có tác hại gì? (Ảnh: Internet)
Trong khi ngủ, não có thể loại bỏ hiệu quả các sản phẩm chuyển hóa tích tụ trong ngày, nhờ đó phục hồi sức sống cho não. Khi thức dậy vào ban ngày, các chất thải do quá trình chuyển hóa tế bào tạo ra sẽ tích tụ trong dịch gian bào. Trong khi ngủ, dịch não tủy chảy vào mô não dọc theo các khoang động mạch, liên tục trao đổi với dịch kẽ trong não, và mang các sản phẩm chuyển hóa từ dịch gian bào vào não, đến khoang quanh tĩnh mạch, sau đó được dẫn lưu ra khỏi não.
Trạng thái của các khoảng gian bào trong khi thức và ngủ rất khác nhau, điều này được phản ánh ở hai khía cạnh:
- Thứ nhất, thể tích của các khoảng gian bào chiếm 14% tổng thể tích não trong khi thức, trong khi nó tăng lên 60% trong khi ngủ bình thường, do đó làm tăng đáng kể lượng dịch não tủy.
- Thứ hai, dòng chảy của dịch não tủy bị giới hạn ở lớp bề mặt của não trong khi thức, trong khi dòng chảy của nó mở rộng đến các lớp sâu của mô não trong khi ngủ.
Do hai yếu tố trên, β-amyloid do quá trình chuyển hóa của não tạo ra có thể được làm sạch hiệu quả khỏi não trong khi ngủ. Thức khuya trong thời gian dài có thể ảnh hưởng đến việc thanh thải beta-amyloid hiệu quả và sự tích tụ của chất này trong não có liên quan đến sự khởi phát của chứng mất trí nhớ. Nghiên cứu phát hiện ra rằng khi thời gian ngủ ít hơn 7 giờ/ngày, cứ mỗi giờ ngủ thêm có liên quan đến nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ thấp hơn 1%.
Vì vậy, nếu bạn thường xuyên thức khuya, não bộ của bạn sẽ không được thanh lọc và bạn sẽ dần trở nên ngu ngốc.
Một số thông tin khác:
